گزارش اسمارت كاور؛
فناوری فضایی چگونه سفره های مردم را پر می کند
به گزارش اسمارت کاور، فناوری فضایی حوزه گسترده ای است که برخی کاربردهای آن در زندگی روزمره از دید مردم پنهان است این فناوری نه تنها در حوزه دفاعی بلکه در کشاورزی، هواشناسی، حفظ منابع آب و امنیت غذایی به کار می آید.
خبرگزاری مهر، گروه دانش و فناوری- شیوا سعیدی: یکی از مهم ترین دستاوردهای انسان در قرن بیستم میلادی سفر به فضا و آغاز اکتشافات فضایی بود. در دهه ۱۹۵۰ میلادی سازمان فضایی آمریکا یعنی ناسا به دستور رئیس جمهور وقت «آیزنهاور» به وجود آمد. در آن زمان ۳ محقق فضایی روی فناوری راکت فعالیت می کردند و بعد از آنکه متوجه پرتاب ماهواره اسپوتنیک به فضا شدند، مسیر خویش را تغییر دادند.
در حقیقت اولین کشوری که فناوری را در فضا به کار گرفت اتحاد جماهیر شوروی سابق بود که ماهواره اسپوتنیک ۱ را به فضا فرستاد. این ماهواره ۸۳ کیلوگرمی در ارتفاع ۲۵۰ کیلومتری زمین مدار می زد. جالب آنکه اولین مأموریت ارسال فضانوردان به فضانیز توسط روس ها انجام شد که طی آن یوری گاگارین در آوریل ۱۹۶۱ میلادی به فضا رفت. بعد از آن مأموریت های آپولو در آمریکا انجام شد و در اواخر دهه ۱۹۶۰ میلادی انسان روی ماه فرود آمد.
از آن زمان تابحال بیشتر از ۵۰ سال قبل و دستاوردهای فضایی و به همین نسبت توجه کشورها بخصوص کشورهای قدرتمند به آن بیشتر شده است. عرصه فناوری فضایی از آن زمان تابحال بسیار تغییر کرده است. ماهواره ها و تلسکوپ های قدرتمندتری به فضا ارسال شدند و محققان به دانش بیشتری از ستارگان، سیارات وسیارک ها دست یافته اند. حالا فضا بعنوان یک زمین بازی تازه برای رقابت کشورها در دستیابی به منابع جدید و دانش و فناوری تبدیل گشته است.
هم حالا علاوه بر روسیه و آمریکا، چین هم وارد رقابت فضایی شده و این کشورها کاوشگرهای رباتیکی به ماه فرستاده اند. آمریکا، روسیه و اتحادیه اروپا در ایستگاه فضایی بین المللی با یکدیگر همکاری می کردند که روسیه اخیرا از ایستگاه جدا شد و درحال کوشش برای ایستگاه فضایی اختصاصی خود است. در این میان چین هم مشغول تکمیل ایستگاه فضایی خود در مدار زمین است.
کشورهای دیگر همچون هند و ژاپن هم مشغول توسعه برنامه فضایی خود هستند. بنظر می رسد حالا رقابت در عرصه فضا تنگاتنگ تر شده و این اتفاق بر اهمیت و لزوم دستیابی به فناوری فضایی و افزایش کاربردهای آن در زندگی روزمره دلالت دارد.
در این میان نمی توان از نقش فناوری فضایی در حوزه دفاعی هم چشم پوشی کرد. این فناوری ابزارهایی در اختیار کشورها قرار می دهد تا به روشی دقیق تر و بهتر از تمامیت ارضی خود دفاع کنند. بعنوان مثال ماهواره های ردیابی می توانند مرزهای کشور را به دقت رصد کنند و از طرفی هرگونه حمله و واکنش احتمالی در برابر کشور را به سادگی ثبت کنند.
چرا داشتن فناوری فضایی برای اداره زندگی در روی زمین اهمیت دارد
عباس خاراباف، کارشناس هوافضا در رابطه با چرایی اهمیت و لزوم داشتن برنامه و فناوری فضایی به مهر می گوید: فناوری فضایی می تواند در مبحث مدیریت به انسان کمک نماید. برای نمونه ماهواره های سنجش از دور می توانند در نظارت بهتر انسان بر زمین مفید واقع شوند یا این که در مدیریت چالش ها و بحران های طبیعی و بشری مانند آتشسوزی، زلزله، ترافیک، آلودگی، جرایم و … کاربرد داشته باشد.
یکی دیگر از مهم ترین کاربردهای فناوری فضایی موقعیت یابی و ناوبری است؛ مانند سیستم های مکان نمای جهانی (جی پی اس) و سیستم های مشابه آن. بعنوان مثال در روسیه ماهواره های «گلوناس»، در اتحادیه اروپا ماهواره های «گالیله» و در چین ماهواره های «بایدو» کاربردهای مشابه با جی پی اس را دارند. البته چند کشور دیگر هم درصدد هستند تا ماهواره های ناوبری و موقعیت یابی بومی خویش را به فضا ارسال نمایند یا در طرح هایی که اشاره شد، همکاری داشته باشند. این تمایل ها نشان داده است که حوزه ناوبری فضایی بسیار قابل توجه و پراهمیت است.
او در ادامه می افزاید: از این فنآوری میتوان در علوم زیستی و جهان شناسی هم بهره برد که فعالیتهایی مثل ارسال موجود زنده، انسان و فضاپیماهای اکتشافی همچون آنها است. آزمایش های زیستی در فضا، کهکشان ها، جست وجو و یافتن نشانه های زندگی در سیاره های دیگر هم همچون دستاوردهای آن بشمار می رود. ازاین رو این فناوری به شکلی برای شناخت شگفتی های جهان آفرینش هم کاربردهای مؤثری دارد.
وی عنوان کرد: کاربردهای فناوری فضایی تنها به موارد گفته شده محدود نمی گردد و در خیلی از بخش های زندگی ما رخنه کرده است تا کیفیت زندگی بشر را افزایش دهد. همینطور این فناوری از مستعدترین فناوری هایی است که می تواند جریان اقتصادی توسعه زا را در جامعه ایجاد کند؛ جریان های مالی که در این عرصه در جهان جریان دارد، حالا به میلیاردها دلار رسیده است.
خاراباف در اینباره می گوید: این مقوله می تواند به سادگی اقتصادهای پرچالش را نجات دهد. باآنکه پیچیده، زمان بر و هزینه بر است اما از طرفی دیگر دسترسی های خاصی را به انسان می دهد که می تواند در بلندمدت به ایجاد توسعه اقتصادی و جریان های اشتغال زا در جوامع مختلف منجر شود.
وی اضافه کرد: کاربردهای فناوری فضایی به موارد گفته شده محدود نمی گردد و در خیلی از بخش های زندگی ما رخنه کرده است تا کیفیت زندگی بشر را افزایش دهد. برای نمونه این فناوری این امکان را می دهد که در پخش مستقیم یک مسابقه فوتبال بتوانیم با بهره گیری از ماهواره های پخش زنده رادیویی و تلویزیونی تصاویر را از یک ناحیه به تمام دنیا ارسال نماییم و این که راهکارهای بهتری برای ارتباطات و تبادل داده ها داشته باشیم.
پیشگیری و مدیریت بحران های طبیعی از فضا
از فضا میتوان در پیشگیری و مدیریت بهینه بحران های طبیعی هم بهره برد؛ مدیریت بحران بیشتر با نظارت درست و آگاهی مناسب از عوامل و منابع بحران زا ارتباط دارد. اگر ابزار خوبی برای نظارت و مدیریت داشته باشیم، به سادگی می توانیم یک بحران را مدیریت نماییم. فناوری فضایی نمی تواند با آتشسوزی، زلزله، آلودگی هوا و دیگر بحران های طبیعی و زیستی مبارزه کند اما شرایطی را به وجود می آورد که در مهار آنها با مشکلات و چالش های کمتری مواجه شویم و با ایجاد آگاهی به وسیله اطلاعاتی که در اختیار ما می گذارد از توسعه بحران ها پیشگیری می کند.
فناوری فضایی با نگاهی که از بالا به زمین دارد، نظارت بهینه بر آنرا ممکن می کند. ازاین رو می تواند خیلی از تغییراتی را که در سطح زمین ایجاد می شود، مشاهده کند. ازاین رو با بهره گیری از این نوع فناوری میتوان به سادگی تحلیل و گاهی پیش بینی نمود تا به مدیریت صحیح تر دست یافت. برای مثال اگر آتشسوزی در جنگلها اتفاق بیفتد برای مهار کردن آن یا شناخت منبع آتشسوزی بدون استفاده از فناوری فضایی باید هزینه زیادی متقبل شد تا دریابیم آتشسوزی چطور و از کجا شروع شده است و ادامه پیدا می کند.
همچنین این مقوله می تواند در پیشگیری از تخلفاتی مانند زمین خواری، کشت و توزیع مواد مخدر و دیگر فعالیتهای غیرقانونی هم مؤثر واقع شود چونکه با بهره گیری از آن میتوان تغییر و تحولات بوجود آمده در سطوح مختلف زمین را رصد کرد.
مقابله با کمبود آب و خشکسالی
فرید آموزگار، محقق فضایی و کارمند سابق مرکز پیشران جت ناسا در رابطه با یکی دیگر از کاربردهای مهم دانش فضایی به مهر اظهار داشت: ما باید نسبت به ماهواره های سنجش از راه دور بیشتر از پیش دقت نماییم. همه ما می دانیم که کشور با قحطی آب روبرو است اما به دیتابیس های ارتفاعات بالا دسترسی نداریم. ما مشکلات زیست محیطی، اقلیمی و خشکسالی را ۶ سال پیش به مسؤلان گوشزد کردیم اما گوش شنوایی نبود.
وی با طرح این پرسش که چه چیزی مهم تر از آب است، به تشریح لزوم داشتن فناوری فضایی پرداخت و اظهار داشت: فناوری های آب در رابطه با فضا است. ارتباط فضا با آب و محیط زیست و ارتباط فناوری هسته ای با آب بسیار اهمیت دارد. اگر ما نتوانیم با ماهواره های خودمان دیتابیس های اساسی و برخط از جو ایران و منطقه در دسترس داشته باشیم این مشکلات ادامه خواهد داشت.
این محقق حوزه فضا اضافه کرد: ما با بهره گیری از ماهواره می توانیم متوجه شویم که ابرهای ما از کجا می آید و کجا این ابرها چلانده می شود! ابرهای آسمان ما از ترکیه، سیبری و مدیترانه می آید؛ ۲۰ سال است که کشور ترکیه با بهره گیری از فناوری باران زایی، ابرهایی که سهم ما هستند را می چلاند. این ابر وقتی به بالای کشور ما می رسد چیزی برای بارش ندارد.
آموزگار تاکید کرد: اگر خودمان ماهواره داشته باشیم و همه چیز را رصد و اندازه گیری و کنترل نماییم خیلی از مشکلات خشکسالی و زیست محیطی حل می شود؛ برای مثال ماهواره های ما باید وضعیت کشاورزی را رصد کنند. اندازه گیری و کنترل رطوبت آب و خاک از این طریق ممکن می شود.
اگر خودمان ماهواره داشته باشیم و همه چیز را رصد و اندازه گیری و کنترل نماییم خیلی از مشکلات خشکسالی و زیست محیطی حل می شود؛ برای مثال ماهواره های ما باید وضعیت کشاورزی را رصد کنند. اندازه گیری و کنترل رطوبت آب و خاک از این طریق ممکن می شود
محمد حسین ذوالفقار، مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان در حوزه فناوری فضایی ضمن اشاره به جایگاه کشور در این فناوری می گوید: میتوان جایگاه ایران در این صنعت را به ۲ بخش تقسیم کرد. نخست دستیابی به این فناوری و چرخه آن است. البته چرخه فناوری فضایی داستان مفصلی است و شامل ساخت پرتاب کننده، ساخت ماهواره های فضایی یا شامل محموله های فضایی و ارسال موجود زنده به فضا (محموله های زیستی) می شود. بخش دیگری از آن از خدمات فضا پایه، ایستگاههای زمینی و توسعه ماهواره های سنجشی گرفته تا اکتشافات فضایی و توسعه مخابرات فضاپایه را در بر می گیرد.
او در ادامه در باره بخش دوم فناوری فضایی می گوید: این بخش شامل تثبیت و تجاری سازی است و البته بخش سوم تجاری سازی فناوری فضایی است.
به گفته این دست اندرکار صنعت فضایی، در حوزه دستیابی به فناوری های موجود تلاش ها و جهش های بزرگی در دولت های پیش از دولت دهم و یازدهم انجام شد که در نتیجه آنها ایران به فناوری فضایی دست یافت. اما در مرحله تثبیت فناوری فضایی متأسفانه گره خوردن صنعت فضایی به بعضی از مسائل سیاسی در نهایت به توقف این فناوری در مقطعی از زمان منجر گردید. از طرفی این توقف سبب پیشی گرفتن قدرت های نوظهور در صنعت فضایی بخصوص کشورهای همسایه مانند ترکیه و امارات شد. این درحالی است که ایران زودتر فعالیت فضایی خویش را زودتر آغاز کرده بود اما کشورهای دیگر در زمینه تثبیت و تجاری سازی این فناوری از ما جلو زدند.
وی اضافه کرد: دلیل این امر هم این بود که این کشورها به اهمیت و لزوم این فناوری پی بردند و در نتیجه سرمایه گذاری های کلانی در این عرصه انجام دادند. رقابت با کشور ما به کشورهای همسایه انگیزه داد و از طرفی باید اشاره نمود این کشورها ارتباطات بین المللی گسترده خارج از شرایط تحریم را داشتند و توانستند در دستیابی به فناوری ها جهش کنند. با عنایت به این مطالب هم اکنون ما در مرحله تثبیت فناوری فضایی هستیم و این گلوگاه فناوری فضایی برای تجاری سازی صنعت است.
نقش تصاویر فضایی در رونق کشاورزی کشور
این کارشناس فضایی ضمن اشاره به پرتاب ماهواره خیام اظهار داشت: یکی از خصوصیت هایی که خیام داشت و ما را خیلی جلو انداخت این بود که ورود جمهوری اسلامی ایران را در حوزه تجاری سازی فناوری فضایی تثبیت کرد، یعنی یک گام فراتر از تثبیت فناوری. با عنایت به ارتباطات بین المللی و پرتاب ماهواره در خارج کشور، حالا دریچه ورود کشور به حوزه فناوری فضایی در مرحله سنجش از دور باز شده است. به صورت دقیق تر در این مرحله میتوان تصاویری با ارزش افزوده بالا تولید کرد که کاربری های مختلفی همچون در اکتشافات معادن و کشاورزی دارند.
وی در توضیح این مورد عنوان کرد: با دستیابی به یک تصویر فضایی سطح مزارع کشاورزی میتوان به صورت دقیق پیش بینی نمود کدام قسمت مزرعه احتیاج به کود بیشتری دارد، میزان رطوبت چقدر است و نهایتا بحران تغذیه در کدام نقطه مزرعه است یا الگوی رشد آن مزرعه به چه صورت است.
به گفته ذوالفقاری بحران آینده، بحران غذا است و فناوری فضایی در کاهش اثرات این بحران مؤثر است.
وی ضمن اشاره به ماهواره های سنجش از دور اظهار داشت: سنجش از دور خدمات بزرگی را می تواند در حوزه کشاروزی عرضه بدهد که ارزش افزوده و بازارسازی در ۴ میلیارد دلار، ۵ میلیارد دلار را دارد. این رقم بسیار بالاست و از این طریق شما می توانید در واقع دستاورد صنعت فضایی را به سر سفره مردم بیاورید.
وی اضافه کرد: این صنعت می تواند نقطه امیدی برای بهره وری های تجاری تکنولوژی پایه محسوب شود و یک صنعت راهبردی است که هم از لحاظ تجاری و هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ اقتدار آفرینی برای هر کشوری اهمیت دارد.
این مدیر شرکت دانش بنیان اظهار داشت: بهترین کار هم اکنون اینست که سازمان فضایی یا نهادهای فرهنگی صنعت فضایی و خدمات فضاپایه و توانمندی های فضایی را به عموم مردم به زبان ساده عرضه بکنند و با این عرضه زمینه سرمایه گذاری بخش خصوصی و جذب سرمایه دار در بخش خصوصی را فراهم نمایند. چون این یک مبحث بسیار بکر از نظر سرمایه گذاری است و توجیه اقتصادی بسیار بالایی را دارد. در دنیا به ازای یک دلار سرمایه گذاری در صنعت فضایی میتوان ۳۰ دلار سود دریافت کرد.
آب دزدی کشورهای همسایه
ذوالفقاری در رابطه با اهمیت کاربردهای فناوری فضایی در ایران می گوید: ما حالا در نقطه حساسی قرار داریم. صنعت فضایی در کشف معادن مدیریت منابع آبی کشاورزی به کار می آید. الان کشورهای همسایه آب های ایران را سرقت می کنند. ما باید بتوانیم با ماهواره این موارد را سنجش و مدیریت نماییم. همینطور باید بتوانیم با طراحی پدافندی از چنین موضوع هایی جلوگیری نماییم. چنین روندی نیازمند دید از بالا و به وسیله ماهواره های سنجشی است.
کشورهای همسایه آب های ایران را سرقت می کنند. ما باید بتوانیم با ماهواره این موارد را سنجش و مدیریت نماییم. همینطور باید بتوانیم با طراحی پدافندی از چنین موضوع هایی جلوگیری نماییم. چنین روندی نیازمند دید از بالا و به وسیله ماهواره های سنجشی است وی عنوان کرد: کاربردهای این حوزه بسیار متفاوت می باشد. پیشبینی سیلاب ها، تفکیک اراضی و ساختمان ها و ساخت سازهای غیرمجاز، نظارت و سنجش از راه دور همه از کاربردهای فناوری مذکور هستند.
ذوالفقاری ضمن اشاره به بحران آبی آینده اظهار داشت: جنگ آینده جنگ آب است و تغییرات مهمی در منابع آبی اتفاق می افتد ازاین رو صنعت فضایی در بخش مدیریت منابع آبی می تواند نقشی کلیدی داشته باشد.
این فعال حوزه فناوری فضایی همینطور اخطار داد: تمام این موارد فرصت هایی برای ما هستند که امکان دارد به تهدید هم تبدیل شوند. چونکه بمحض دستیابی به یک فناوری، ابرقدرت های جهان قوانینی در رابطه با آن وضع می کنند مانند بحث زباله های فضایی و محدود کردن کردن کیهان. در نهایت با وضع قوانینی دستیابی کشورها به فناوری و تثبیت آن در مدار لئو را محدود می کنند و در نتیجه به ابزاری برای تحریم هر چه بیشتر کشور تبدیل می شوند.
وی تاکید کرد: این صنعت باید از چنبره دولت بیرون برود و این مستلزم خروج از بروکراسی های اداری است. صنعت فضایی در جهان زمانی جهش یافت که خصوصی شد. اسپیس ایکس و شرکتهای دیگر و در روسیه و چین هم به وجود آمدند. جهش اقتصادی صنعت فضایی زمانی اتفاق می افتد که بخش خصوصی در آن وارد شود.
وی با تاکید بر این که مردم باید به این نتیجه برسند که فناوری هایی مانند هسته ای و فضایی برای شأن خروجی دارد، اظهار داشت: یعنی اینطور نیست که ما به فناوری دست پیدا نماییم و آنرا در مرحله نمونه اولیه نگه داریم و دنبال تجاری سازی آن نرویم. این زمانی اتفاق می افتد که بخش خصوصی وارد شود. بخش خصوصی غیرقابل تحریم است.
به گزارش اسمارت کاور به نقل از مهر، پرتاب ماهواره به فضا برای هر کشوری غرور ملی دارد اما فارغ از آن باید ابعاد کاربردی و تأثیرگذاری این پرتاب ها در زندگی روزمره مردم شفاف سازی شود تا دستاوردهای فضایی به منزله اقدامات ضروری برای کشور قلمداد شوند.
این در حالی است که طی سال های اخیر با تبلیغات صورت گرفته ضد دستاوردهای فضایی ایران و پیوند زدن آنها با مشکلات اقتصادی کشور، وجهه کاربردی فناوری فضایی در اذهان برخی افراد، کوچک و کم اثر و به منزله اقدامی نمایشی، لوکس و غیر اثربخش برای کشور و مردم در نظر گرفته شده است، جمعیت عامه این دستاوردها و در کل دستیابی به فناوری فضایی را غیر مفید و ضروری می داند و در پاره ای موارد، سرمایه گذاری در این عرصه باوجود مشکلات اقتصادی کشور با انتقاداتی از جانب آنها مواجه می شود.
از همین رو پرداختن به نقش مستقیم فناوری فضایی در حل مشکلات روزمره کشور و حتی پر کردن سفره های مردم بیشتر از پیش لزوم پیدا می کند. از طرفی دولت و نهادهای ذیربط هم باید از اقدامات نمایشی در این حوزه خودداری کرده و زمینه را برای سرمایه گذاری بخش خصوصی در این حوزه با تمرکز بر رفع مشکلات کشور و بهبود کیفیت زندگی مردم فراهم آورد.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب