رویدادی كه احتمالا تا آخر عمر دیگر شاهدش نباشیم
خطی که زهره بر چهره خورشید انداخت
اسمارت کاور: آخرین گذر سیاره زهره از مقابل خورشید در سال 2012 بوده است و برای گذر بعدی باید نزدیک به یک قرن منتظر بمانیم.
به گزارش اسمارت کاور به نقل از ایسنا و به نقل از اسپیس، دو سال اخیر برای خیلی از ما درسی بهمراه داشته است و آن قدردانی از داشته ها است. هرج و مرج ناشی از همه گیری کووید-۱۹، روابط، تجارت و امتیازاتی را که ما اغلب بدون آنکه بدانیم از آنها بهره مند بودیم مبتلا به اختلال کرد.
"تام کرس"(Tom Kerss) اخترشناس، می نویسد: من بعنوان یک دنبال کننده ی مناظر آسمانی، کار خودرا صرف سفر کرده ام تا شاهد تعدادی از بزرگترین مناظر آسمانی باشم. در حقیقت، من به اندازه کافی خوش شانس بوده ام که به لطف شبکه جهانی سفر، تقریباً تمامی موارد موجود در لیست آرزوهای نجومی را تیک بزنم و تنها زمانی که این مساله در سال ۲۰۲۰ متوقف گردید، متوجه شدم که چقدر خوش شانس بوده ام.
حالا، فرصت ها بار دیگر باز می گردند، اما تعدادی از رویدادها بسیار نادر هستند. بنا بر این است که ۱۰ سال پیش، بدون این که هیچ ایده ای از قرنطینه جهانی در ذهنم داشته باشم، یک سفر رفت و برگشت ۱۶۰۰۰ مایلی(۲۶۰۰۰ کیلومتری) را شروع کردم تا شاهد چیزی باشم که دیگر هیچ گاه در طول زندگی من رخ نخواهد داد: گذر زهره از مقابل خورشید.
این تنها توانایی سفر کردن نبود که این تجربه را ممکن ساخت، بلکه قدرت اعجاب انگیز پیش بینی در ستاره شناسی مدرن بود. به استثنای بارش های شهاب سنگی، گذر غیرمنتظره دنباله دارها و ابرنواخترها، تقریباً امروزه غیرقابل تصور است یک رویداد آسمانی کسی را غافلگیر کند. بعنوان مثال، ماه گرفتگی، دیگر هیچ کدام از ما را غافلگیر نمی کند.
البته ما همیشه از چنین قدرتی برای پیش بینی برخوردار نبوده ایم. در سال ۱۶۱۰، گالیله که برای نخستین بار فازهای زهره را مشاهده کرد، زمینه جدیدی را بنا کرد. او نقاشی های خود در این مورد را در سال ۱۶۲۳ منتشر نمود. "یوهانس کپلر "(Johannes Kepler) نیز بعد از این دقیق ترین جداول منظومه را برمبنای بهترین مشاهدات موجود منتشر نمود. این جداول در زمان خود بسیار عالی بودند، اما کامل نبودند.
در بین آن جداول گرانبها، "کپلر" پیش بینی نمود که در سال ۱۶۳۱، عطارد و زهره از روبه روی خورشید عبور خواهند کرد. او همین طور گذر زهره و خورشید را برای سال ۱۶۳۹ و گذر دیگری را در سال ۱۷۶۱ پیش بینی نمود. گذر زهره در سال ۱۶۳۱ دقیقاً طبق برنامه در ماه دسامبر اتفاق افتاد، اما متأسفانه کسانی که قصد دیدن آنرا داشتند به سبب آب وهوای نامناسب و دید حاشیه ای در سراسر اروپا با مشکل مواجه گشتند. گالیله احیانا از ندیدن یکی از این گذرها در طول زندگی خود ناامید شده است. این تنها گذر زهره بود که او دیدنش را از دست داد، بااینکه نمی دانست که به اندازه کافی برای گذر بعدی عمر کرد!
در سال ۱۶۳۹، ستاره شناس انگلیسی، "جرمیا هوراکس"(Jeremiah Horrocks)، جداول "کپلر" را با بهره گیری از مشاهدات و استعداد خود در ریاضیات بهبود بخشید. او گذر زهره را در دسامبر همان سال پیش بینی و چند هفته پیش از وقوع آنرا اطلاع داد.
"کپلر" مرتکب اشتباه محاسباتی شده بود و "هوراکس" تبدیل به یکی از معدود کسانی در جهان شد که گذر زهره را تماشا کرد. در آن زمان گالیله هنوز زنده بود اما تقریباً تمام بینایی خودرا تا سال ۱۶۳۸ از دست داده بود.
از آن زمان تا حالا تنها شش گذر زهره رخ داده است. یکی از آنها طبق پیش بینی کپلر در سال ۱۷۶۱ رخ داد و سایر موارد در سالهای ۱۷۶۹، ۱۸۷۴، ۱۸۸۲، ۲۰۰۴ و ۲۰۱۲ به وقوع پیوستند. گذر بعدی تا سال ۲۱۱۷ رخ نخواهد داد و با در نظر گرفتن این موضوع، من تمام تلاش خودرا به کار بردم تا آخرین مورد را ۱۰ سال پیش بطور کامل مشاهده کنم.
گذر سال ۲۰۱۲ بیش از شش ساعت و نیم به طول انجامید که از پنج ژوئن شروع و تا روز بعد ادامه یافت و دید متمرکز آن بر روی اقیانوس آرام بود. این پدیده به شکل گسترده در سراسر ایالات متحده آمریکا، اروپا، آفریقای شرقی، آسیا و استرالیا دیده شد، اما یک مکان خاص نوید رویت کامل آنرا در ارتفاع در قسمتی از بهشت می داد و آن هاوایی بود.
همراه با صدها ناظر آسمان دیگر، من برنامه ای برای مشاهده گذر سیاره زهره از دامنه های کوه "مائونا کیا"(Mauna Kea)(بلندترین آتشفشان روی زمین) ریختم. قله این کوه، خانه تعدادی از قدرتمندترین تلسکوپ های جهان است، اما بازدید طولانی مدت از آن در چنین هوای رقیقی می تواند بدون سازگاری اولیه، خطرناک باشد.
در حقیقت، طی یک سفر کوتاه به قله، به سرعت از نفس افتادم. خوشبختانه، "ایستگاه اطلاعات بازدیدکنندگان"(Visitor Information Station) در فاصله ۹۲۰۰ فوتی (۲.۸ کیلومتری) از سطح دریا، چالش های کمتری دارد و پایگاهی فوق العاده برای مسافران جهت راه اندازی تلسکوپ هایشان است.
شوق و هیجان زیادی وجود داشت برای اینکه خیلی از کسانی که به دنبال مشاهده این گذر بودند، شاهد ماه گرفتگی جزئی زیبایی در تاریخ ۳ و ۴ ژوئن بعد از ورود به هاوایی یا اندکی بعد از آن بودند. ماه گرفتگی به خودی خود منظره فوق العاده ای بود، اما در مقایسه با آنچه قرار بود اتفاق بیفتد، در حد یک دستگرمی بود.
بامداد روز پنج ژوئن، من دو تلسکوپ کوچک را در "ایستگاه اطلاعات بازدیدکنندگان" در بین ده ها تلسکوپ دیگر با اندازه ها و طرح های مختلف نصب کردم. تلسکوپ های من دو موردی بودند که می توانستم در چنین سفر طولانی با خود ببرم. من چندین روز را در لندن گذرانده بودم و تلسکوپ ها را با تجهیزات دوربینم آزمایش کرده بودم تا اطمینان حاصل کنم که مشاهدات خوبی انجام می دهم.
در "مائونا کیا"، تلسکوپ ها را به سرعت تنظیم کردم. با افزایش انتظار در طول صبح، سکوتی در بین جمعیت حاکم بود. سپس اندکی بعد از پس از ظهر به وقت محلی، لبه سیاه سایه زهره بر روی صورت خورشید ظاهر شد.
با شروع گذر زهره از مقابل خورشید صدای جمعیت ناظر بلند شد و فرآیندی که کمی بیش از ۱۵ دقیقه طول کشید، به تشویقی از شادی و هیجان ختم شد.
به سبب هوای فوق العاده صاف، هر منظره ای واضح به نظر می رسید، و در ساعات بعد فرصت های زیادی برای درک مقیاس و کنتراست سیاره همسایه مان در فاصله تنها ۲۶.۸ میلیون مایل(۴۳.۱ میلیون کیلومتر) وجود داشت.
من بیش از حد به سیاره زهره احساس نزدیکی می کردم. روی یک آتشفشان بزرگ زمینی ایستاده بودم و به آتشفشانی ترین سیاره منظومه شمسی نگاه می کردم.
به لطف کوشش های زیادی که توسط نسل های قبلی منجمان انجام شده بود من نخستین کسی نبودم که از لندن به هاوایی سفر می کرد تا گذر زهره را ببیند.
در سال ۱۸۷۴، "جورج توپمن"(George Tupman) یک ماموریت از انگلستان به اوآهو(Oahu) را رهبری و بعد از آن مجموعه ای کامل از مشاهدات از مکان های گوناگون را منتشر نمود. "توپمن" از اهمیت فراوان استفاده از چنین فرصتی آگاه بود.
نزدیک به ۱۵۰ سال پیش از آن، "ادموند هالی"(Edmund Halley) پیشنهاد کرده بود که زمان بندی دقیق گذر زهره از مکان های مختلف امکان اندازه گیری منظومه شمسی را برای ستاره شناسان فراهم می آورد. مشاهده یک گذر از دو مکان، یک خط مبنا به وجود می آورد. بنظر می رسد لحظه تماس لبه سیاره و لبه خورشید به سبب زاویه اختلاف منظر در زمان های متفاوتی رخ می دهد و با اندازه گیری اختلاف، اخترشناسان می توانند از مثلثات ساده برای تعیین فاصله سیاره ما با زهره و خورشید استفاده کنند.
گذرهای عطارد نیز برای تعیین این موارد مهم مورد استفاده قرار گرفته اند، اما نادر بودن گذر زهره، همراه با نزدیکی نسبی و اندازه ظاهری این سیاره به خورشید، موجب ایجاد احساس فوریت در جامعه نجومی شد.
دانشمندان حالا به فواصل آسمانی اطمینان دارند.
به هر حال، فقط تعداد بسیار کمی از ما که شاهد گذر زهره در سال ۲۰۱۲ بوده ایم، آنقدر عمر خواهیم کرد که بتوانیم گذر بعدی را در سال ۲۱۱۷ ببینیم. فکر نمی کنم من جزو این دسته خوش شانس از افراد باشم اما اگر تا ۱۳۱ سالگی عمر کردم آنگاه با یک گزارش کامل برمی گردم!
خوشبختانه، گذرهای عطارد رایج تر است و حدود ۱۳ بار در هر قرن رخ می دهد.
همچون گذرهای زهره، گذرهای عطارد نیز در فواصل مساوی از هم رخ نمی دهند. ما دو مورد از آنها را در سالهای ۲۰۱۶ و ۲۰۱۹ داشتیم اما گذر بعدی حالا ۱۰.۵ سال دیگر رخ خواهد داد.
گذرها از آن جهت نادر هستند که مدارهای هر دو سیاره نسبت به مدار زمین متمایل است. عطارد هفت درجه و زهره ۳.۴ درجه. این سیارات باید در وضعیتی موسوم به "مقارنه سفلی"(inferior conjunction) یعنی در بین خورشید و زمین قرار بگیرند در صورتیکه از یکی از دو نقطه ای که مدار این سیارات مدار زمین را قطع می کند عبور کنند.
چنین ترکیبی غیرمعمول است. عطارد از آنجا که به خورشید نزدیک تر است و بدین سبب با سرعت بیشتری یک دور مدار خودرا طی می کند، بطور منظم تری در وضعیت مقارنه سفلی قرار می گیرد و بدین سبب فرصت های بیشتری برای وقوع گذر از جلوی خورشید فراهم می شود. یک جرم طبیعی دیگر در آسمان ما وجود دارد که گذر انجام می دهد و این کار را به میزان بیشتری نیز انجام می دهد و آن ماه است.
ماه که هر ۲۹.۵ روز یک دفعه مقارنه را تجربه می کند، سالیانه دو تا پنج گذر انجام می دهد. ما به این رویدادها خورشیدگرفتگی می گوییم، اما از نظر فنی گذر هستند.
قمر زمین در طول انتظار طولانی برای سال ۲۰۳۲ با خورشید گرفتگی های فراوان ما را سرگرم خواهدنمود. ۲۵ اکتبر خورشید گرفتگی جزئی بعدی را به ارمغان می آورد که در سراسر اروپا، خاورمیانه و بخش هایی از آسیا و آفریقا قابل مشاهده می باشد. در ۲۰ آوریل ۲۰۲۳ خورشید گرفتگی کامل بر فراز اقیانوس آرام جنوبی، شامل بخش هایی از اندونزی، پاپوآ گینه نو و غرب استرالیا رخ می دهد. اواخر سال آینده در روز ۱۴ اکتبر، خورشید گرفتگی حلقوی یا "حلقه آتش" بر فراز ایالات متحده، آمریکای مرکزی و آمریکای جنوبی پدیدار می شود.
از اکنون تا آخر سال ۲۰۲۳، بخش بزرگی از جمعیت زمین این شانس را خواهند داشت که قسمتی از چهره خورشید که توسط ماه پوشانده شده است را ببینند.
حالا زمان آن فرا رسیده که برنامه های خودرا برای تماشای آسمان در ماه اکتبر و پس از آن تنظیم کنید، بااینکه اگر می خواهید گذر بعدی زهره را تماشا کنید، بهترین برنامه احتمالاً یک رژیم غذایی خوب، ورزش منظم و هر چیز دیگری است که ممکنست به افزایش طول عمر شما کمک نماید.
مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب